استریل کردن محیط کشت فرآیندی است که پیش از آغاز کشت حتما باید انجام شود. پیش از کشت آماده سازی محیط کشت صورت می‌گیرد و انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها شناسایی می‌شود. روش‌های معتددی جهت استریل نمودن وجود دارد که استفاده از هر کدام دارای مزایا و معایبی است. در ادامه در رابطه با انواع روش‌های استریل نمودن توضیحات گسترده‌ای خواهیم داد.
استریل کردن محیط کشت چیست؟
استریل کردن در واقع میکروب زدایی محیطی است که تصمیم به کشت سلول در آن را دارید. این فرآیند را می‌توان باستفاده از انواع روش‌ها اجرا کرد. فرقی نمی‌کند محیط کشت شما چقدر کوچک یا بزرگ باشد به هرحال نیاز است که عمل استریلیزاسیون در این محیط انجام گردد. اگر این فرآیند رخ ندهد و کشت سلول انجام شود، سلول کشت شده ما ممکن است در معرض هر گونه خطری قرار بگیرند.
روش‌های مختلف استریل کردن محیط کشت
محیط داخل ارلن ها و بطری‌ها معمولا توسط اتوکلاو استریل می‌شوند.اما محیط‌هایی که در داخل پلیت هستند اغلب در اتاق‌های تمیز و توسط اشعه پرتودهی و استریل می‌شوند.
روش اول : اتوکلاو محیط کشت با بخار
فرآیند اتوکلاو نمودن دردمای ۱۲۱-۱۳۴ درجه انجام می‌گردد. بهتر است جهت جلوگیری از آسیب به هر محیط کشتی باید پرسه گرمایشی به درستی و منظم انجام شود. گرمادهی محیط های کشتی که حاوی پپتید ها، قند ها، مواد معدنی و فلزات هستند، در مواقعی که گرما خیلی بالا باشد امکان تخریب مواد مغذی وجود دارد.فرآیند اتوکلاو بایستی یک پروسه کوتاه مدت همراه با حرارت بالا باشد تنها در این صورت است که توانایی کشندگی بالا میکروارگانیسم‌ها همچنین کم کردن آسیب‌های شیمیایی مختلف را خواهد داشت. برای مثال استریل کردن در یک دوره ۳ دقیقه‌ای در دمای ۱۳۴ درجه سانتی گراد در مقایسه با ۲۰ دقیقه در دمای ۱۱۵ درجه ساتی گراد مناسب‌تر است.
چرخه استریلیزاسیون در در اتوکلاو شامل ۴ مرحله است:
- مدت زمانی که جهت گرم شدن بخار اتوکلاو لازم است چیزی حدود ۲۰ درجه -۱۲۱ درجه سانتی گراد است.
- زمانی که لازم است تا حرارت به ظرف نفوذ کند بین ۱۰۰ درجه -۱۲۱ درجه سانتیگراد خواهد بود.
- بازه زمانی که اتوکلاو باید در دمای موجورد نظر نگه داشته شود و دمای ثابت و مورد نظر نیز بین ۱۲۱ ° -۱۲۱ ° قرار بگیرد. این دما بیانگر تعداد میکروب‌هایی است که در دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد ازبین خواهند رفت. زمان نگهداری محیط کشت در اتوکلاو به دلیل افزایش دما کاهش پیدا خواهد کرد. بنابراین مدت نگهداری ۲۰ دقیقه در ۱۲۱ درجه سانتیگراد می تواند تا ۱۰ دقیقه در ۱۲۶ درجه سانتی گراد و ۳ دقیقه در ۱۳۴ درجه سانتی گراد کاهش یابد.
- زمان خنک سازی و درجه حرارت مناسب جهت خنک سازی بین ۱۲۱ تا ۸۰ درجه سانتیگراد است. در بعضی شرایط که افراد نیاز شدیدی به محیط کشت گذاشته شده در اتوکلا داشته باشند برای کاهش دما از اسپری آب استفاده می‌کنند این کار ممکن است باعث شکستگی محیط کشت شود که این امر یک فاجعه شمرده می‌شود. در واقع پس از رسیدن دمای اتوکلاو به ۸۰ درجه سانتی گراد دیگر نگرانی در رابطه با محیط اتوکلاو و کشت وجود نخواهد داشت و به راحتی می‌توان درب اتوکلاو را گشود.
روش دوم : استریل کردن محیط کشت با پرتو
استریل کردن محیط کشت گاهی با اشعه گاما صورت می‌گیرد. تابش گاما را می‌توان تابشی شدید از ایزوتوپ‌های خاص رادیو اکتیو معرفی نمود. این تابش قدرت بالا وخاصی در زمینه کشتن میکروب‌های مختلف دارد این تابش قدرت نفوذ شدیدی دارد. این تابش به ماده‌های ضروری و در سلول‌های میکروبی DNA ضربه خواهد زد و باعث یونیزاسیون و در نهایت مرگ سلول‌های میکروبی می‌گردد.
روش سوم : استریل کردن محیط کشت با فیلتراسیون
از این روش جهت جلوگیری از آسیب دیدن برخی از مواد مختلف مثل پروتئین‌ها، اسیدهای آمینه، ویتامن‌ها و … در اتوکلاو‌ها انجام می‌شود. در چنین مواردی لازم استریل کردن محیط کشت همراه با فیلتر انجام گردد.هنگام فیلتر کردن، تخلخل غشاء فیلتر نباید بیشتر از ۰.۲ میکرون باشد.
نتیجه گیری
استریل کردن محیط کشت فرآیندی آست که حتما باید به آن توجه شود و پیش از آغاز کشت سلول استریل کردن صورت گیرد. استریل نمودن باعث ازبین رفتن تمامی میکروب‌ها و مواد مضر جهت کشت سلول است. گاهی ممکن است سلامت محیط کشت با انجام ندادن فرآیند کشت به خطر بیوفتد و باعث از بین رفتن محیط کشت مورد نظر گردد.
